اگر در جایی با وضعیت خطرناکی مواجه شدید قبل از هر اقدامی ابتدا با اورژانس تماس بگیرید؛ مسئولان اورژانس بهترین راهنما برای شما هستند. به همین خاطر به سراغ دکتر محمد امین زارع، متخصص طب اورژانس، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران رفته ایم تا در مورد اورژانس های پزشکی توضیحاتی به شما بدهد.

با اورژانس ها چه باید بکنیم؟

احتمالا جعبه کمک های اولیه را دیده اید و شاید اصلا یک جعبه کمک های اولیه هم در خانه تان داشته باشید، اما چقدر از آن استفاده می کنید؟ اصلا بلد هستید از این جعبه و محتویات آن استفاده کنید؟ می دانید هرکدام از محتویات این جعبه به چه کاری می آید؟ مصاحبه اصلی بخش سلامت خانواده، مصاحبه ای است با دکتر محمدامین زارع، متخصص طب اورژانس که به طور جامع و کامل در مورد وقایع و اتفاقاتی که ممکن است برای شما و اعضای خانواده تان پیش بیاید و احتیاج به رسیدگی اورژانسی دارد توضیح داده است.

در این مطلب شما می توانید متوجه شوید که بهترین اقدام در زمان رخ دادن برق گرفتگی، سانحه همراه با شکستگی، بریدگی و سوختگی در خانه چیست و چگونه می توانید به چنین مصدومی کمک کنید. به نظر من تمام اعضای خانواده باید این مطلب را بخوانند و نکته های آن را به خاطر بسپارند.

● وقتی زخمی خونریزی شدید دارد

درمورد زخم ها و بریدگی ها بهترین کار اعمال فشار مستقیم و مداوم روی زخم است. متاسفانه بیشتر افراد زمانی که روی زخم فشار وارد می کنند، بعد از مدتی فکر می کنند باید فشار را قطع کرده و ببینند برای زخم چه اتفاقی افتاده است، درحالی که این کار باعث می شود خونریزی دوباره جریان پیدا کند؛ بنابراین لازم است حداقل به مدت 5 دقیقه روی زخم فشار مداوم ایجاد کنیم. اگر بتوانید فشار را به صورت دستی وارد کنید بهتر است. معمولا در این فاصله، لخته تشکیل می شود و انعقاد خون اتفاق می افتد؛ درنتیجه جلوی خونریزی تا حد زیادی گرفته می شود.

برای این کار می توانید از پارچه ای تمیز یا گاز استریل استفاده کنید. اگر امکان پانسمان وجود دارد می توان چند گاز استریل را روی زخم در حال خونریزی گذاشت و آن را بست و بعد مجددا با دست روی گازها فشار داد. یادتان باشد اگر تمام پانسمان ها خونی شد باید روی آنها گازهای جدید قرار دهید. هرگز پانسمان قبلی را از روی زخم برندارید. در چنین حالتی فرد دوپانسمانه می شود. بهتر است فشار را به صورت دستی وارد کنید و در صورت امکان، ناحیه بریدگی را بالاتر از سطح قلب نگه دارید تا فشارخون در آن قسمت کمتر شده و خونریزی خود به خود کنترل شود.

● وقتی یک اندام قطع شده

درمورد قطع شدگی ها، مثلا انگشت یا بخشی از آن «مدت زمان طلایی» و «محل قطع شدگی» از اهمیت بالایی برخوردارند. هرچه اندام ها نزدیک تر به بدن قطع شوند برای مثال اگر پا از قسمت ران قطع شود مدت زمان طلایی کمتر خواهد بود تا وقتی که یک انگشت قطع شود. انگشت را می توان تا 24 ساعت بعد پیوند زد؛ البته اگر له نشده باشد.

 
هرگز نباید اندام قطع شده را در آب یا چیزی مشابه آن غوطه ور کرد و هرگز نباید آن را در نایلون بدون تهویه هوا پیچید. این اعمال خود باعث آسیب بافت می شوند. توصیه می شود یک ظرف یخ درست کنید، اندام قطع شده را بشویید، خشک کنید و بین گاز نسبتا مرطوب بپیچید. بعد آن را در یک کیسه پلاستیکی در باز روی یخ ها بگذارید و همزمان با انتقال مریض، آن را نیز به مراکز درمانی برسانید. عضو قطع شده نباید مستقیم با یخ در تماس باشد تا آب به داخل آن نفوذ نکند. اگر هم مجبور بودید سر کیسه را ببندید، حتما اجازه دهید مقداری هوا در آن باقی بماند.

● وقتی در دست تان میخ فرو رفته است

اگر جسمی که وارد بدن شده، برنده نباشد و به راحتی قابل درآمدن باشد و در استخوان و نزدیکی مفصل نباشد می توان یک بار برای درآوردن آن اقدام کرد؛ در غیر این صورت بهتر است به آن دست نزنید؛ برای مثال اگر چاقو یا یک جسم زاویه دار مانند قلاب ماهیگیری در بدن فرو رفت اصلا نباید به آن دست زد چون ممکن است در راه خروج، صدمه بیشتری به بافت وارد کند. در هر صورت توصیه می شود جسم خارجی دست کاری نشود و هرچه سریع تر فرد به مراکز درمانی منتقل شود.
 
اگر بتوانید سریع به مرکز درمانی برسید، لازم نیست کار خاصی کنید یا برای مثال دور جسم فرورفته گاز استریل بپیچید؛ برای مثال چاقو هم در مسیر رفت و هم در مسیر برگشت باعث ایجاد پارگی می شود. اگر بخواهید دور این چاقو را گاز بپیچید، حرکت حاصل از این دست کاری آسیب را بیشتر می کند. استفاده از گاز در شرایطی توصیه می شود که اطراف جسم فرورفته خونریزی وجود داشته باشد. برای کنترل خونریزی می توان گاز را در اطراف آن گذاشت و فشار داد نه اینکه گاز را دور جسم پیچید.

● وقتی پای «برق» در میان است

مهم ترین اصل در کمک به مریض برق گرفته، قطع جریان برق است. هیچ وقت توصیه نمی شود قبل از قطع برق به مریض دست بزنید. ابتدا باید منبع برق از فیوز یا جای نزدیک تر قطع شود. اگر هم نتوانستید آن را قطع کنید باید حتما کفش عایق بپوشید و حواس تان باشد که روی محیط های خیس پا نگذارید.

 
سپس می توانید از یک وسیله عایق مانند یک تکه چوب خشک برای جدا کردن فرد از جریان برق استفاده کنید، اما اگر فشار برق قوی باشد، ممکن است چوب نیز خاصیت رسانایی پیدا کند! در چنین مواقعی توصیه می شود تا زمانی که پرسنل مجرب نرسیده اند به فرد دست نزنید، زیرا نه تنها او را نجات نمی دهید، که خودتان را هم برق می گیرد.

در این موارد به طور حتم اورژانس، خدمات تخصصی تری ارائه می کند تا اینکه خود شما بخواهید مریض را به مراکز درمانی برسانید. همیشه توصیه می شود با اورژانس در تماس باشید؛ حتی اگر خودتان بخواهید مریض را به بیمارستان ببرید. در بسیاری از اوقات خود اورژانس توصیه می کند مریض را خودتان و با سرعت هرچه تمام تر به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید. به هرحال در برق گرفتگی اصطلاحی وجود دارد مبنی بر اینکه یا بیمار در محل فوت می کند یا مشکل خاصی برایش ایجاد نمی شود.

 
بیمار نجات یافته باید برای پیگیری بقیه عوارض و درمان سوختگی ها و اختلالات احتمالی به مراکز درمانی منتقل شود. بسیاری از اوقات، مشکل خود برق گرفتگی نیست، بلکه عوارض همراه آن است؛ برای مثال ممکن است فرد حین برق گرفتگی به گوشه ای پرت شده و مهره های گردنش آسیب دیده باشند. در چنین وضعیتی اگر بیمار را به صورت غیرحرفه ای جابه جا کنید، باعث می شوید آسیب بیشتر به بدنش وارد شود؛ بنابراین توصیه این است که حداقل با مرکز اورژانس در تماس باشید.

● وقتی جسمی داخل چشم فرو رفته

اگر جسمی داخل چشم فرو برود هرگز نباید به آن دست زد. چشم، حساس تر از سایر نقاط است. حتی پلک زدن به تنهایی می تواند باعث جابه جایی جسم شود و همین موضوع، درآوردن آن را با مشکل روبه رو می سازد. بسیاری از اوقات دیده شده که فرد، خود برای درآوردن سوزن از داخل چشم اقدام کرده و تکه ای شکسته از سوزن داخل چشمش باقی مانده است؛ همین موضوع، کار را سخت تر می کند.

● وقتی احتمال شکستگی می دهید

اگر دچار ضربه ای سخت شدید و احتمال شکستگی دادید، بدانید که کمک های اولیه در زمان شکستگی بستگی به عامل شکستگی دارد. گاهی دست و پا بر اثر زمین خوردن، برخورد با یک تکه چوب، بازی کردن یا افتادن یک جسم سنگین روی آنها می شکند. در چنین مواردی ضربه مستقیما به دست یا پا وارد شده است. در این صورت می توانید مریض را تکان دهید و به نزدیک ترین درمانگاه یا بیمارستان برسانید. توصیه می شود حین جابه جایی، اندام آسیب دیده بالاتر نگه داشته شود و تا جایی که ممکن است بی حرکت باشد.

اگر هم شکل اندام عوض شده باشد باید در همان شکل به مرکز درمانی منتقل شود یعنی اصلا نباید اندام را صاف کرد چون ممکن است باعث آسیب عروقی شود. تنها افراد متخصص می توانند این کار را انجام دهند. آتل بستن نیز یک کار نسبتا تخصصی است و افراد عادی نباید این کار را انجام دهند. گاهی اوقات شکستگی بر اثر تصادف یا مانند آن اتفاق می افتد. در چنین مواردی هیچ وقت توصیه نمی شود فرد را جابه جا کنید، زیرا ممکن است همزمان با شکستگی، بقیه اندام ها نیز آسیب دیده باشند.

● وقتی قلب درد می گیرد

یکی از مشکلات رایج در مورد دردهای قلبی، تاخیر در انتقال بیمار به مراکز درمانی است. هیچگاه نباید درد قفسه سینه را دست کم گرفت. به محض اینکه فرد در قفسه سینه، دست چپ، شکم و… احساس درد کرد باید به مراکز درمانی مراجعه کند تا تحت نظر قرار بگیرد و مراقبت های لازم برایش انجام شود. در حین جابه جایی از خانه به مرکز درمانی لازم نیست هیچ کار خاصی انجام دهید؛ فقط باید سریع تر بیمار را به مرکز درمانی برسانید.

 
اگر فکر می کنید اورژانس سریع تر مراجعه می کند یا اگر مریض بد حال است و مرکز درمانی دور است باز هم بهتر است با آمبولانس اورژانس منتقل شود زیرا اورژانس حین انتقال هم می تواند خدماتی ارائه دهد اما اگر مرکز درمانی خیلی نزدیک بوده و امکان انتقال خیلی سریع فراهم است، می توانید با اتومبیل شخصی بیمار را منتقل کنید.

البته این را بدانید که به کار بردن اصطلاح «سکته» برای تمام دردهای قلبی درست نیست. تشخیص اینکه سکته اتفاق افتاده یا خیر، به عهده پزشکان بیمارستان است. معمولا اصطلاح «سکته مغزی» درمورد افرادی به کار می رود که یک طرف بدن شان فلج می شود. اصطلاح «سکته قلبی» نیز برای کسانی استفاده می شود که دچار درد قفسه سینه، تنگی نفس و سایر علائم سکته می شوند.

 
افراد عادی از روی علائم بیمار نمی توانند از وقوع سکته مطمئن شوند. در این مواقع نیز توصیه می شود ابتدا با اورژانس تماس بگیرید. با این کار متخصصان اورژانس حداقل چند سؤال از شما می پرسند و بر اساس جواب هایتان چند توصیه مفید می کنند و در صورت لزوم برای انتقال بیمار به محل موردنظر مراجعه می کنند؛ بنابراین قبل از هرکاری با اورژانس 115 یا اورژانس های پیش بیمارستانی تماس بگیرید.

● وقتی دندان می شکند

اگر دندان تان شکست، آن را بشویید و در یک ظرف حاوی شیر یا سرم فیزیولوژیک قرار دهید. اگر هم امکانش وجود دارد آن را زیر زبان خود نگه دارید و فوری به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشکان ماده ای سیمانی شکل دارند که به وسیله آن دندان را سرجای اولیه اش می چسبانند. برخی ها معتقدند باید دندان را سر جای اولیه اش قرار داد و بعد به دندانپزشک مراجعه کرد، درحالی که اگر خودتان دندان را سرجای اولش بگذارید ممکن است مجددا بیفتد.

 
این کار بیشتر در مواقعی توصیه می شود که دندان از ریشه درآمده باشد و به راحتی بتوانید آن را سرجای اولش قرار دهید. به طور کلی نگه داشتن دندان داخل دهان به خصوص برای کودکان خطرناک است زیرا ممکن است ناخودآگاه وارد مجرای تنفسی شان شود. بین بیمارستان و دندانپزشکی، بهتر است دندانپزشکی را انتخاب کنید زیرا در بیمارستان مواد لازم برای چسباندن دندان وجود ندارد و این کار تخصص دندانپزشکان است.